niedziela, 25 listopada 2018

Osy (Vespula i Dolichovespula)



Gromada: Owady (Insecta)
Rząd: Błonkówki (Hymenoptera)
Rodzina: Osowate (Vespidae)
Rodzaj: Vespula, Dolichovespula
Gatunek: Osa pospolita (Vespula vulgaris), Osa dachowa/niemiecka (Vespula germanica), Osa rudawa (Vespula rufa), Osa leśna (Dolichovespula sylvestris), Osa saksońska (Dolichovespula saxonica), Osa średnia (Dolichovespula media).

  • Rozpoznanie gatunku os nie jest takie proste. W Polsce jest 10 gatunków os właściwych. Rozróżnić je można po nadustku, a dokładniej po rysunku na nadustku. Trzeba więc się osie bardzo dokładnie i z bliska przyjrzeć, albo zrobić "zdjęcie-zbliżenie" głowy. Do tego często wzór na nadustku u samca i samicy tego samego gatunku, jest różny. Wzór pasów na odwłoku jest bardzo podobny, a często inny np. u królowej i robotnicy tego samego gatunku.
  • Długość ciała: od 10 do 20 mm., zależy od gatunku, królowa zawsze odrobinę większa niż robotnice i trutnie.
  • Występowanie: ogrody, otwarte tereny, lasy, parki, ludzkie osiedla, wszędzie bardzo częste. Osa pospolita w niektórych rejonach jest najczęściej występującym owadem.
  • Pożywienie: Dorosłe osy: nektar i pyłek lub spadź. Lubią też słodkie owoce (czereśnie, śliwki, gruszki, jabłka, jeżyny). Chętnie przylatują do źródeł słodkiego pokarmu. Również owady i padlina. Osy polują na muchówki, gąsienice itp. którymi karmią swoje larwy.
  • Rozmnażanie: przeobrażenie zupełne. Jaja u os składa tylko królowa (matka). Wszyscy mieszkańcy gniazda są jej potomkami.
    Budowa gniazda na przykładzie osy saksońskiej: Królowa zbiera włókna np. z palika ogrodzenia. Zeskrobuje szczękami skrawki drewna. Wydaje przy tym dźwięk, który można usłyszeć z nawet z pewnej odległości. Gniazdo zbudowane jest z celulozy – przeżutego drewna zmieszanego ze śliną owadów. Królowa najpierw z przeżutych włókien buduje małą miseczkę, która zawieszona jest na cienkim i elastycznym trzonie i przytwierdzona np. do drewnianej belki. Buduje szereg komórek plastra i składa do każdej jajo. Sama karmi pierwsze larwy. Buduje również kolejną otoczkę wokół gniazda aby je wzmocnić. Gniazdo nabiera kulistego kształtu z małym otworem wejściowym na dole. Gdy wylęgną się z nich robotnice, to one przejmują zadania związane z rozbudową gniazda, karmieniem kolejnych larw i zbieraniem nektaru. Królowa już tylko składa jaja. Pod koniec sezonu wylęgają się młode królowe i samce. Zimę przeżywają tylko zapłodnione królowe, które wiosną zakładają nowe kolonie.
  • Okres występowania imago: cały rok.
  • W gnieździe osy występują trzy kasty: królowa, robotnice, które wykonują wszystkie prace i samce, które wylęgają się w okresie rozrodu i ich jedynym zadaniem jest zapłodnienie młodych królowych.
  • Gniazda os:
    - Osa pospolita – buduje podziemne gniazda w korytarzach po kretach czy nornicach. Zakłada też gniazda na strychach, pod okapami domów, w otworach wentylacyjnych, w pustych ulach. Gniazdo buduje ze spróchniałego drewna, dlatego ma żółtawy kolor. Średnica gniazda osy pospolitej może osiągnąć prawie 50 cm, a czasami nawet 1 metra. Może w nich żyć do 7000 owadów. Jest to najpopularniejszy i najdłużej żyjący gatunek os.
    - Osa dachowa/niemiecka – buduje gniazda podziemne z szarego zbutwiałego ale nie spróchniałego drewna, dlatego ma kolor szary. Robotnice poszerzają gniazdo wynosząc grudki ziemi, małe kamyczki czy korzonki w żuwaczkach na zewnątrz. Najdłużej aktywny gatunek os. Osy krążą w promieniu kilku metrów od gniazda i po zlokalizowaniu intruza przystępują do ataku. Osa dachowa jest najbardziej agresywnym gatunkiem polskich os.
    - Osa rudawa - buduje podziemne gniazda, ostatnio również na strychach czy szopach. Od innych os odróżnia ją czerwone zabarwienie pierwszego i drugiego tergitu (segmentu odwłoka).
    - Osa leśna – gniazdo buduje w miejscach pogrążonych w półmroku, w zagłębieniach terenu, pod korzeniami jak również na gałęziach drzew, w dziuplach czy ciemnych zakamarkach budynku. Gniazdo nie jest duże, żyje w nim około 350 owadów.
    - Osa saksońska – kuliste gniazda buduje w zabudowaniach, na strychach, pod drewnianymi dachami, w opuszczonych ulach, czasami również na gałęziach w lasach czy w dziuplach. Gniazdo zawsze nadziemne. Barwa gniazda jest ciemnoszara. Średnica gniazda to 10-30 cm i żyje w nim 200-300 owadów. Rodzina osy saksońskiej najwcześniej wchodzi w okres pełnego rozwoju najwcześniej zamiera. Osa ta nie jest agresywna.
    - Osa średnia – budują gniazda nadziemne w zaroślach, żywopłotach, konarach drzew w parkach i na skraju lasów. Kolor gniazda to ciemnoszary.
  • Przy karmieniu larw zachodzi zjawisko zwane trofalaksją (wymiana pokarmu między osobnikami w obrębie rodziny). Larwa do której zbliża się robotnica z pokarmem, wydziela kropelkę śliny, która jest zlizywana przez robotnicę. Gdy panują niekorzystne warunki atmosferyczne i robotnice nie mogą wylatywać z gniazda po pokarm, wtedy są karmione w ten sposób przez larwy.
  • Samice os posiadają żądło. Wstrzykują nim jad by zabić ofiary lub w czasie samoobrony. Użądlenie powoduje ból, pieczenie i obrzęk. U osób uczulonych na jad mogą wystąpić nudności, wymioty, dreszcze, biegunki i duszności. U osób mocno wrażliwych na jad może wystąpić pokrzywka i swędzące bąble na ciele, trudności z oddychaniem, spadek ciśnienia, niewyczuwalne tętno, niewydolność nerek i arytmia serca. Może nastąpić zgon.



osa wyjadająca lody








Na podstawie:
Barbara Taylor, Jen Green, John Farndon - "Świat owadów"
Heiko Bellmann - "Atlas owadów
Jiri Zahradnik - "Przewodnik owady"
Noel Tait - "Owady i pajęczaki"
Radomir Jaskuła - "Atlas owadów i pajęczaków Polski"
Jacek Twardowski, Kamila Twardowska - "Atlas owadów"
Witold Petryka – "Natura i Zdrowie" czerwiec 2017, lipiec 2017, kwiecień 2018, lipiec 2018,
Rośliny i zwierzęta cz. 3, klucz do rozpoznawania

Zdjęcia i filmiki: ja

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz