Słowniczek

• Afidofagi – organizmy żywiące się wyłącznie lub głównie mszycami.
• Androchromatyczne samice – ubarwienie samic ważki podobne do ubarwienia samców, (patrz: gynochromatyczne samice).
• Androkonia – łuski na skrzydłach samców motyli, które wydzielają zapach przyciągający samicę. 
• Bobówka – poczwarka wolna muchówek, która pozostaje w ostatniej wylince. Poczwarka której skrzydła, odnóża, czułki nie są przyklejone do ciała wydzieliną gruczołów larwalnych.
• Bulbus – przydatek na stopie nogogłaszczków samców pająków, służy do przekazywania spermy w czasie kopulacji.
• Chelicery >>> Szczękoczułki. 
• Czerw – typ larwy apoidalnej, głownie bezgłowa larwy muchówek, 
• Czułki – członowane wyrostki na głowie owada. Są szczeciniaste, ząbkowane, nitkowate lub pierzaste. Są narządem dotyku i węchu czasami też smaku i słuchu. 
• Diapauza letnia >>> Estywacja.
• Diploidalne jaja – jaja zapłodnione. 
• Drutowce – typ larwy oligopodialnej, u chrząszczy sprężykowatych. 
• Dzieworództwo >>> Partenogeneza. 
• Dymorfizm płciowy – różnice np. w wielkości, kształcie czy ubarwieniu pomiędzy samcem a samicą danego gatunku. 
• Egzoszkielet >>> Szkielet zewnętrzny. 
• Egzuwium >>> Wylinka. 
• Embolus – obiekt znajdujący się na końcu nogogłaszczki samca pająka, służy do przenoszenia spermy do samicy. 
• Estywacja – diapauza letnia, spowolnienie procesów życiowych w lecie.
• Fasetka – część składowa oka złożonego stawonogów, stanowiąca pojedynczy układ optyczny; oczko proste. 
• Feromony – substancje chemiczne służące do komunikacji, np. służące do odnalezienia partnera. 
• Frenulum – haczyki łączące przednie skrzydła z tylnymi u motyli. 
• Gąsienica – typ larwy polipodialnej, larwy motyli i niektórych błonkówek. 
• Gimnodomiczne gniazda - otwarte czyli nie osłonięte papierową obudową gniazda błonkówek np. klecanek. 
• Głaszczki – czuciowa część aparatu gębowego motyla służąca do badania pokarmu. 
• Głowotułów – pierwsza część ciał pajęczaków (połączenie głowy i tułowia).
• Gnatosoma – przedni odcinek ciała roztoczy, znajdują się na nim szczękoczułki i nogogłaszczki.
• Gniazdo kaliptodomiczne – gniazdo otoczone osłoną zbudowaną z kilku warstw obudowy, (osy).
• Gonopody (Gonopodia) – u stawonogów odnóża za pomocą których samiec przenosi spermę do otworu płciowego samicy.
• Gradacja – masowy wzrost populacji danego gatunku, zazwyczaj szkodnika. 
• Gruczoł przędny – otwór na końcu odwłoka pająka lub narząd gąsienicy, służą do produkcji przędzy. 
• Gynochromatyczne samice – ubarwienie samic ważek w sposób charakterystyczny dla swojej płci, (patrz: androchromatyczne samice).
• Haltery >>> Przezmianki.
• Hemimetabolia – przeobrażenie niezupełne.
• Hemolimfa – płyn ustrojowy powstały ze zmieszania płynu jamy ciała i płynu otwartego układu krwionośnego. Pełni funkcję krwi i limfy.
• Heterogonia – cykle rozwojowe, w których jedne pokolenia rozmnażają się partenogenetycznie, a inne płciowo, np. mszyce.
• Hibernacja – stan uśpienia podczas okresu zimowego. 
• Hibernakulum – miejsce wybierane przez zwierzęta do zimowania.
• Histerosoma – tylny odcinek ciała roztoczy.
• Holometabolia – przeobrażenie zupełne.
• Imago – postać dorosła, doskonała owada. 
• Jad – trująca substancja wstrzykiwana w ciało ofiary za pomocą zębów lub kolców jadowych. Powoduje paraliż bądź śmierć. 
• Kambiofagi – organizmy odżywiające się łykiem, żerujące pod korą. 
• Kamuflaż – stapianie się zwierzęcia z otoczeniem, za pomocą barw i wzorów na ciele czy kształtu ciała. 
• Kasta – specjalny rodzaj owadów, który w obrębie koloni wykonuje jakieś zadanie, np. u pszczół królowa, robotnica, truteń.
• Kądziołki przędne – wyrostki na odwłoku pająków, od dwóch do sześciu, odpowiedzialne za tworzenie nici pajęczej. 
• Kit pszczeli >>> Propolis. 
• Kłujka – narząd gębowy, głównie u pluskwiaków, służący do pobierania pokarmu. 
• Kokon – osłona z przędzy dla jaj i poczwarek owadów oraz jaj pająków. 
• Koprofagi – organizmy odżywiające się odchodami. 
• Kremaster – lekko wydłużona końcowa część poczwarek motyli. Służy do przyczepiania się do podłoża. 
• Królowa – u owadów społecznych zapłodniona samica. Zazwyczaj rozpoczyna budowę gniazda i zakłada nowe społeczeństwo. Zwykle jest jedyną samicą składającą jaja. 
• Ksylofagi – organizmy odżywiające się drewnem. 
• Kutikula – wielowarstwowa struktura okrywająca ciało stawonogów 
• Larwa – stadium w rozwoju owadów. 
• Larwy apoidalne – larwy beznogie, np. czerwie muchówek, niektórych błonkówek czy chrząszczy rozwijających się w drewnie. 
• Larwy oligopodialne – larwy posiadające 3 pary nóg tułowiowych, nogi odwłokowe przeważnie szczątkowe, głównie larwy chrząszczy. 
• Larwy polipodialne – larwy posiadające 3 pary nóg tułowiowych i od 2 do 8 par nóg odwłokowych, np. gąsienice motyli. 
• Larwy protopodialne – larwy z nieczłonowanym lub słabo członowanym odwłokiem, tylko u niektórych błonkówek. 
• Linienie – zrzucanie zewnętrznej warstwy naskórka, wiąże się ze wzrostem owadów. Jest uwarunkowane hormonalnie. 
• Łuski zapachowe >>> Androkonia.
• Maska – narząd u ważek służący do chwytania ofiar. Wyrzucana do przodu z wielka prędkością. 
• Mimikra – naśladowanie wyglądu i zachowania innego zwierzęcia w celu np. uniknięcia ataku drapieżnika. 
• Minowanie – żerowanie wewnątrz tkanki roślinnej, np. wewnątrz liścia. 
• Mycetofagi – owady odżywiające się grzybami.
• Nadpasożytnictwo – pasożytnictwo wyższego rzędu, gdzie żywiciel pasożyta jest innym pasożytem. 
• Nimfa – larwa owadów przechodzących przeobrażenie niezupełne. Podobna do postaci dorosłej, nie posiadająca skrzydeł, np. u pluskwiaków i prostoskrzydłych. 
• Monofagi – organizmy odżywiające się tylko jednym rodzajem pokarmu. 
• Myrmekofilia – związki z mrówkami, np. gąsienice czy larwy motyli z rodziny modraszkowatych i mrówki, zazwyczaj jest to układ wzajemnie korzystny.
• Nogogłaszczki – u pajęczaków, służą do chwytania, poruszania się, przytrzymywania zdobyczy lub pełnią funkcje płciowe. 
• Odwłok – trzecia część ciała u owadów i druga pajęczaków. 
• Opisthosoma >>> Odwłok
• Oko złożone – oko składające się z wielu małych oczek. Każde oczko rejestruje nieco inny obraz. 
• Oligofagi – organizmy żerujące np. na kilku gatunkach roślin, ale należących do jednej rodziny. 
• Ooteka – zewnętrzna okrywa grupy jaj u modliszek i karaczanów. 
• Organy tympanalne – "ucho" położone na odwłoku lub tułowiu. 
• Osmaterium – gruczoł zapachowy u gąsienic z rodziny paziowatych w kształcie rożków wytwarzający ostry zapach, służący do odstraszania.
• Owady społeczne – owady tworzące społeczeństwa np. mrówki, termity, niektóre osy i pszczoły. 
• Pajęczyna – elastyczna substancja wydzielana w specjalnych gruczołach. Krzepnie na powietrzu tworząc nici. 
• Parazytoid – pasożyt, którego żerowanie prowadzi do śmierci żywiciela. 
• Partenogeneza – dzieworództwo, rozmnażanie bez kopulacji. 
• Pasożyt – organizm żyjący na lub w ciele innego organizmu i odżywiający się jego kosztem. 
• Pedipalpy >>> Nogogłaszczki. 
• Pędrak – typ larwy oligopodialnej, głównie larwy chrząszczy.
• Pleometrozja – u mrówek - zakładanie gniazda przez kilka królowych. W miarę rozwoju koloni, w mrowisku pozostaje tylko dominująca królowa, a reszta królowych zostaje przez robotnice usunięta z mrowiska. 
• Płucotchawki – organ służący do pobierania tlenu z powietrza. 
• Poczwarka – stadium w rozwoju owadów przechodzących przeobrażenie zupełne. Zachodzi w niej przemiana narządów larwy w narządy postaci dorosłej. 
• Pokładełko – rurkowaty organ u samic służący do składania jaj. 
• Polifagi – organizmy odżywiające się różnymi pokarmami. 
• Polimorfizm – odmienne formy w obrębie gatunku np. niektóre kowale bezskrzydłe posiadają skrzydła inne nie.
• Pronotum – przedplecze, część tułowia chrząszczy sąsiadująca z głową.
• Propodosoma – środkowy odcinek ciała roztoczy.
• Prosom >>> Głowotułów.
• Propolis – kit pszczeli, masa wytwarzana przez robotnice pszczół, służy do powlekania, naprawy ścian w gnieździe. 
• Przeobrażenie – proces rozwojowy owadów. Może być zupełne: jajo-larwa-poczwarka-imago (np. motyle, chrząszcze, błonkówki, muchówki) lub niezupełne jajo-larwa-imago (np. pluskwiaki, prostoskrzydłe) >>> Holometabolia i Hemimetabolia 
• Przetchlinka – otwór oddechowy, ujście tchawki na zewnątrz ciała, umożliwia owadowi oddychanie. 
• Przezmianki – zredukowana para tylnego skrzydła przekształcona w buławkowate twory. Odgrywa rolę narządu równowagi np. u muchówek.
• Przyoczko – oko proste. Odbiera zmiany natężenia światła i ułatwia utrzymanie poziomu lotu. U wielu owadów na szczycie głowy są trzy przyoczka. 
• Pygidium – końcowy odcinek odwłoka niektórych bezkręgowców.
• Pterostigma – barwna plam na górnej krawędzi skrzydła ważki. 
• Receptory lirokształtne – receptory odbierające drgania gdy w pajęczynę złapie się owad. 
• Rój – duża ilość owadów np. pszczół czy szarańczy, które razem wędrują, Bronia gniazda, żerują itp. 
• Saprofagi – organizmy odżywiające się szczątkami roślinnymi i zwierzęcymi.
• Scopulae – szczoteczka z włosków, znajdująca się na stopach niektórych pająków, pomaga im chwytać się gładkich powierzchni. 
• Sigma >>> Przetchlinka. 
• Skrzela rektalne – mocno obrośnięte tchawkami końcowy odcinek jelita.
• Skrzelotchawki – narząd służący do oddychania w środowisku wodnym, występuje u larw niektórych owadów. 
• Spermatofor – zamknięty pakiet zawierający plemniki wytwarzany przez samca. Może być przekazany bezpośrednio samicy lub pozostawiony na podłożu. 
• Ssawka – część aparatu gębowego motyli służąca do pobierania pokarmu. 
• Stabilimentum – biały pas przędzy umieszczony w poprzek środka pajęczyny niektórych pająków. 
• Stawonogi – grupa bezkręgowców o sztywnym szkielecie zewnętrznym oraz członowanych odnóżach (wszystkie owady i pajęczaki). 
• Strydulacja – wydawanie dźwięków poprzez pocieranie o siebie dwóch powierzchni, np. u prostoskrzydłych i chrząszczy. 
• Strzępina – cieńkie, delikatne włoski lub łuski na brzegach skrzydeł, np. u motyli. 
• Stylik – przewężenie między tułowiem a odwłokiem u błonkówek, tzw talia osy. 
• Szczękoczułki – służą do pobierania pokarmu. Mogą znajdować się u nich ujścia gruczołów jadowych, np. u pająków. 
• Szkielet zewnętrzny – twardy oskórek pokrywający całe ciało złożony z połączonych sztywnych segmentów. 
• Tagma – zespół segmentów ciała, np. głowa, tułów, odwłok. 
• Tarsi – stopa motyla, znajdują się tam narządy wyczuwające smak. 
• Tchawki – narząd oddechowy, ma postać cienkich rurek tworzących w ciele rozgałęzioną sieć.
• Tergit – segment odwłoka.
• Trąbka >>> Ssawka. 
• Trofalaksja – wymiana pokarmu między osobnikami jednej rodziny, np. osy robotnice karmią larwy, a larwy karmią robotnice.
• Trofobioza – rodzaj symbiozy, jedna strona otrzymuje pokarm w zamian zapewnia jej ochronę, np. mszyce–mrówki.
• Truteń – samiec pszczoły.
• Ubarwienie aposematyczne – ubarwienie typu ostrzegawczego, które informuje, że dany owad jest niejadalny.
• Wylinka – oskórek zrzucony podczas linienia. 
• Żądło – cienki i twardy kolec znajdujący się na końcu odwłoka błonkówek. Mają je tylko samice. 
• Żyłki – rurki wzmacniające skrzydła. Tworzą wzór, który służy np. do klasyfikacji motyli. 
• Żywiciel – zwierzę, na którym pasożytuje inne zwierzę. 

Na podstawie:

Radomir Jaskuła, Grzegorz Tończyk, Krzysztof Pabis – "Atlas owadów i pajęczaków Polski"

Noel Tait – "Owady i pajęczaki"                                      

Jiri Zahradnik – "Przewodnik owady"

Barbara Taylor, Jen Green, John Farndon – "Świat owadów"

David Carter – "Motyle"

Heiko Bellmann - "Pająki i inne pajęczaki"

Rośliny i zwierzęta cz. 3, klucz do rozpoznawania
Roland Gerstmeier – "Chrząszcze" 

Tajemnice Polskiej Przyrody
Przyroda Polska